Mezopotamya Dil ve Kültür Araştırmaları Derneği (MED-DER), Kürt Edebiyatçılar Derneği, Diyarbakır Kürt Enstitüsü ve DESTAR dergisi öncülüğünde, Kürt edebiyatının büyük ustalarından biri olan şair ve yazar Cegerxwîn’in yaşamını yitirişinin 38'inci yılında Diyarbakır'ın Kayapınar ilçesinde bulunan Ayaz Konferans Salonu’nda anma gerçekleştirildi. Anmaya Demokratik Toplum Kongresi(DTK) Eşbaşkanı Berdan Öztürk, Demokratik Bölgeler Partisi (DBP) Eş Genel Başkanı Saliha Aydeniz, Medeniyetler Beşiğinde Yakınlarını Kaybeden Ailelerle Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (MEBYA-DER), Tevgera Jinên Azad(TJA), Barış Anneleri Meclisi, Halkların Demokratik Partisi (HDP) Milletvekilleri Ömer Öcalan, Remziye Tosun ve İmam Taşçıer, Özgürlük İçin Hukukçular Derneği (ÖHD) Eş Genel Başkanı Bünyamin Şeker, Diyarbakır Barosu Kürtçe Dil Komisyonu üyeleri çok sayıda kişi katıldı.
Saygı duruşuyla başlayan anma etkinliği Cegerxwîn’in hayatını konu alan sinevizyon gösterimi ile devam etti.
CEGERXWÎN’İN MİRASI
Ardından Kürt Dili üzerinde çalışmalar yürüten kurum ve kişilere plaketler takdim edildi. Diyarbakır'da 16 Haziran'da tutuklanan gazeteci Xwebûn Gazetesi Yazı işleri Müdürü Mehmet Ali Ertaş’a verilen plaketi onun adına Xwebûn Gazetesi İmtiyaz Sahibi Kadri Esen aldı.
Plaket vermek için sahneye çıkan siyasetçiler ve kurum temsilcileri ise konuşma yaptı. Bu esnada konuşan MED-DER Eşbaşkanı Rıfat Ronî, Kürt şair ve yazar Cegerxwîn’ın Kürt edebiyatı ve Kürt halkı için ömrünü verdiğini söyledi. Cegerxwîn’den miras kalan Kürtçe şiirler, kitaplar ve kültürle bugünlere kadar gelindiğini belirten Ronî, “Onun bize bıraktığı dil, kültür ve sanat varlığına sahip çıkacağız” dedi.
Cegerxwin kimdir?
Asıl adı Şehmuz olan Cegerxwin 1903 yılında Mardin'in (şimdi Batman'a bağlı) Gercüş ilçesine bağlı Hisar Beldesi'nde (Hesarê) Şehmus Hasan olarak dünyaya geldi.
1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başlaması sonucu ailesi ile birlikte Rojava’nın Amûde kentine göç etti.
Küçük yaşlarda çobanlık ve ırgatlık yapan Cegerxwin, 18 yaşında Diyarbakır'a gidere medresede dini din eğitimi aldı. Bu dönemde Kürt kültürü ve edebiyat klasikleri ile tanıştı. 1925 yılında Şeyh Said İsyanı'na katıldı. İsyanın bastırılmasından sonra Şeyh Said'in büyük oğlu ve isyanın II. lideri olan Şeyh Ali Rıza Efendi ile birlikte önce Rewanduz'a ve daha sonra Bağdat'a gittiler.
Bu süre içerisinde Şeyh Ali Rıza'dan İslami dersler aldı. Daha sonra Rojava’nın Amûdê şehrine yerleşti. Burada Seydayê Mele Ubeydullah ve Seydayê Mele Fethullah'ın yanında okudu ve ilmi icazet aldı.
1928 yılında Kürtçe şiirler yazmaya başladı, Celadet Ali Bedirhan tarafından çıkarılan Hawar dergisinde, Kürt halkının o dönem içinde bulunduğu durumun kendi üzerindeki etkisinden yola çıkarak, “Yüreği Kanlı” anlamına gelen Cigerxwin ismini kullanarak şiirler yazdı. Daha sonraki yıllarda (1937) Xoybûn örgütü içinde yer aldı.
1946 yılında Kamışlo'ya geçen Cegerxwîn burada politik faaliyetlerine devam etti. Aynı yıl Civata Azadî û Yekîtiya Kurd (Özgürlük Meclisi ve Kürt Birliği) adlı siyasi yapılanmanın başına getirildi. 1948 yılında Suriye Komünist Partisine üye oldu.
1954 yılında Suriye Parlamentosu'na girebilmek için bu partiden mebus adaylığını ilan etti. Bu dönemde parti ile birlikte faaliyetler yürüterek 1957 yılına kadar Kamışlo'daki Cizîrê bölgesi içerisinde yer alan Cizîrê İçin Barış Komitesi adlı kuruluşun başkanlığını yaptı. Ardından 1957'de Suriye Komünist Partisi'nden ayrılarak daha önce kuruluşunda yer aldığı Azadi (Özgürlük) örgütündeki kişilerle birlikte yeni kurulan Suriye Kürdistan Demokrat Partisi'ne katıldı. Burada merkez komitesi üyesi olarak politik faaliyetler sürdürdü.
1959 yılında Irak'a geçti. Bağdat Üniversitesi'nde Kurmanci şivesiyle Kürtçe ders veren ilk öğretmen oldu. Kürt dili için çalışmalar yaptı ve öğrenci yetiştirdi. 1963 yılında siyasi faaliyetleri nedeniyle Şam'da tutuklandı.
1969 yılında Güney Kürdistan'a geçerek Mela Mustafa Barzani liderliğindeki mücadeleye destek verdi. 1973 yılında Suriye hükümetinde yer alan Baas Partisi'nin baskıları nedeniyle Lübnan'a geçti. Burada şiir derlemeleri olan Kîne Em?'i (Türkçe: Biz kimiz?) yayımladı.
1979 yılında İsveç'in Stockholm kentine geçerek edebi çalışmalarını burada sürdürdü. Burada çeşitli eserler yayımlamaya başlayan Cigerxwin 1984 yılında 81 yaşında Stockholm'de hayatını kaybetti. Cenazesi daha sonra Kamışlo'ya getirilerek defnedildi.